Spis treści
Zmiany stóp procentowych nie są już abstrakcyjną „wiadomością z gospodarki” — bezpośrednio przekładają się na wysokość rat kredytów i pożyczek, koszty kart kredytowych oraz zyski z depozytów. Poniżej znajdziesz uporządkowane wyjaśnienie, czym są stopy procentowe, kto je ustala, jak wpływają na kredyty gotówkowe (i nie tylko), czym jest WIBOR i WIRON, a także co możesz zrobić, by dostosować budżet do zmian.
W najprostszych słowach stopy procentowe banku centralnego to „cena pieniądza” w gospodarce: minimalna i maksymalna stawka, po jakiej bank centralny (NBP) przyjmuje jednodniowe depozyty od banków komercyjnych, udziela im krótkoterminowego finansowania, redyskontuje weksle lub kształtuje rentowność operacji otwartego rynku. W Polsce ustalanie wysokości stóp procentowych należy do Rady Polityki Pieniężnej (RPP), która zwykle zbiera się co miesiąc i ustala poziomy stosowane następnie w operacjach NBP.
Podstawowe stopy procentowe wyznaczają kierunek całej polityki pieniężnej i stanowią punkt odniesienia dla kosztu kredytów, pożyczek czy lokat. Ustalane są przez Radę Polityki Pieniężnej, która na bieżąco reaguje na inflację, wzrost gospodarczy i sytuację na rynkach finansowych. Każda ze stawek pełni inną funkcję, a razem tworzą system wpływający na koszt pieniądza w całej gospodarce.
RPP dostosowuje podstawowe stopy procentowe NBP do sytuacji makroekonomicznej (inflacja, wzrost gospodarczy, bezrobocie), by tłumić presję inflacyjną lub wspierać wzrost. Gdy inflacja jest wysoka, typowa reakcja to wyższe stopy procentowe; kiedy gospodarka słabnie i inflacja wygasa, możliwe są obniżki. Zmiany w NBP „przekładają się” na krajowym rynku międzybankowym, a stamtąd na wysokość oprocentowania pożyczek i depozytów w bankach. Efekt dla klientów: inna wysokość rat kredytu, inna stawka na karcie kredytowej i inna oferta lokat.
Przez lata większość kredytów w Polsce odnosiła się do WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) — stawki, po jakiej banki pożyczały sobie pieniądz na rynku międzybankowym. Trwa jednak reforma wskaźników referencyjnych: docelowo WIBOR ma zostać zastąpiony przez WIRON (oparty na transakcjach jednodniowych depozytów). Harmonogram rynkowy przewiduje szerokie przejście na WIRON w kolejnych latach, z pełnym wycofaniem WIBOR z nowych umów najpóźniej do 1 stycznia 2028 r. W praktyce w 2025 r. na rynku funkcjonują jeszcze oba wskaźniki, a to, jakiej stawki użyje bank, wynika z umowy produktu.
Kredyt gotówkowy najczęściej ma oprocentowanie zmienne: sumę stałej marży banku i stawki referencyjnej (WIBOR lub WIRON). Gdy stopy NBP rosną, stawka rynkowa zwykle idzie w górę — a wraz z nią rata kredytu. Gdy stopy spadają, dzieje się odwrotnie. Ten mechanizm dotyczy również pożyczek z oprocentowaniem rynkowym, zadłużenia na kartach kredytowych, a pośrednio także kosztu limitów w rachunkach bieżących.
Warto pamiętać: część banków oferuje kredyty z oprocentowaniem stałym na z góry określony okres kredytowania (np. kilka lat). W takim wariancie zmiany stóp w trakcie „okresu stałego” nie zmieniają raty, ale po jego zakończeniu umowa zwykle „wraca” do zmiennej formuły, albo negocjowana jest nowa stawka.
W ostatnich latach stopy w Polsce przeszły drogę od historycznych minimów (0,1% stopy referencyjnej w czasie pandemicznego luzowania) do poziomów powyżej 6%, po czym były stopniowo obniżane. Na wrzesień 2025 r. stopa referencyjna wynosi 4,75%, a pozostałe stopy odpowiednio: 5,25% (lombardowa), 4,25% (depozytowa), 4,80% (redyskontowa), 4,85% (dyskontowa). Zawsze sprawdzaj świeży komunikat RPP — poziomy stóp procentowych są decyzją bieżącą i mogą się zmieniać.
Decyzje Rady Polityki Pieniężnej o podwyżkach lub obniżkach stóp procentowych natychmiast przenoszą się na codzienne finanse. To, ile płacimy za kredyty i pożyczki albo ile zarabiamy na lokatach, zależy wprost od poziomu stóp ustalanych przez Narodowy Bank Polski. Warto zrozumieć, jak te zmiany wpływają na poszczególne produkty.
Aby zrozumieć wpływ polityki pieniężnej na kredyty i oszczędności, warto wiedzieć, że Narodowy Bank Polski posługuje się kilkoma rodzajami stóp procentowych. Każda z nich pełni inną funkcję i w odmienny sposób oddziałuje na rynek finansowy oraz na to, ile w efekcie zapłacimy za kredyt czy pożyczkę. Oto najważniejsze z nich, wraz z wyjaśnieniem, jak działają w praktyce.
Gdy stopy rosną i rata idzie w górę, najpierw porównaj oprocentowanie i RRSO — sprawdź, jak Twoja oferta wypada na tle rynku, w tym rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz łączny koszt. Jeśli miesięczne obciążenie staje się zbyt wysokie, rozważ wydłużenie okresu spłaty albo wybór rat równych zamiast malejących; pamiętaj jednak, że taka zmiana obniża ratę, ale podnosi koszt całkowity. Gdy cykl zaczyna się odwracać, nadpłacaj kredyt przy spadku stóp — mając rezerwę, wcześniejsza spłata redukuje odsetki (sprawdź w umowie zasady rozliczeń). Warto też negocjować: bank bywa skłonny obniżyć marżę lub zmienić warunki w zamian za dodatkowe produkty. Na koniec ostrożnie podchodź do refinansowania — „przeniesienie” kredytu może się opłacić, ale policz wszystkie opłaty i różnice w marży, zanim podejmiesz decyzję.
Media komunikują „RPP obniżyła/podniosła stopy”. Zanim założysz, że Twoja rata natychmiast spadnie lub wzrośnie:
Przy oprocentowaniu zmiennym rata jest sumą marży i stawki rynkowej (WIBOR/WIRON), która reaguje na decyzje RPP. Wyższe stopy procentowe zwykle oznaczają wyższą stawkę i wyższą ratę; przy obniżkach — odwrotnie. Szybkość i skala zmian zależą od tego, jaką stawkę i jaki okres aktualizacji masz w umowie.
W wielu umowach tak — ale coraz częściej spotkasz kredyty i pożyczki oparte o WIRON (reforma wskaźników potrwa do wycofania WIBOR najpóźniej z początkiem 2028 r.). Sprawdź zapis w swojej umowie; bank musi wskazać konkretny wskaźnik i sposób jego aktualizacji.
To zależy od przyszłych decyzji RPP, ścieżki inflacji i sytuacji gospodarczej. Na wrzesień 2025 r. stopy są istotnie niższe niż w szczycie cyklu, ale każda kolejna decyzja może to zmienić. Monitoruj komunikaty RPP i sprawdzaj, kiedy w Twojej umowie przypada najbliższa aktualizacja stawki.
Powiązane artykuły